Patriotyzm według unitarian i prof. Środy

Co to jest patriotyzm?

Ur. W XIX w . Richard Aldington, pisarz angielski, zdefiniował patriotyzm jako „poczucie zbiorowej odpowiedzialności”. Wg Norwida ojczyzna to wielki zbiorowy obowiązek.

Wg prof. Magdaleny Środy patriota to osoba , która troszczy się o dobro  wspólnoty i odczuwa z nią  żywą wieź. Wyróżnia ona  kilka rodzajów patriotyzmów: Jest patriotyzm "sentymentalny" (bociany, łany, puszcze, pomniki i sanktuaria), "militarny" (duma z naszych wojennych osiągnięć, których wielkość jest odwrotnie proporcjonalna do rzeczywistych sukcesów i ciągła gotowość do ginięcia za ojczyznę, nawet jeśli lepiej jest negocjować niż walczyć). Jest jeszcze patriotyzm "prymitywny i wykluczający", który łatwo przeradza się w nacjonalizm, a którego istota polega na tym, że własne kompleksy i poczucie niższości przekształca się w nienawiść do wszystkiego, co inne. No i jest patriotyzm "obywatelski", wymagający wysiłku, wiedzy, rzeczywistego zaangażowania a nie pompatycznych deklaracji.

Bracia Polscy a patriotyzm

Bracia Polscy byli bardzo gorącymi patriotami, co objawiało się poprzez ich liczne dzieła i działalność społeczną. Byli prekursorami zmian społecznych , wyprzedzali  społeczeństwo w swojej światłej wizji lepszego ustroju społecznego. Inspirowali się m.in., dziełem „O naprawie Rzeczpospolitej” Frycza Modrzewskiego. Parę przykładów:

• Jan Niemojewski, który uwłaszczył  w swoich 20-tu kilku wioskach chłopów, rozdał majątek ubogim i założył w Lublinie kwitnący zbór.
• Od poddaństwa uwolnił też chłopów stryj Samuela Przypkowskiego w 1572 r. Posiadał on też w Krakowie przy ul. Szpitalnej dom, który obrócił na przytułek dla chorych i biednych.
• Hieronim Moskorzowski, autor głęboko patriotycznego pisma  ,,Wierny poddany".
• Wacław Potocki, któremu jego patriotyzm kazał wziąć udział w 1621 r. w wojnie chocimskiej , którą opisał w "Wojnie Chocimskiej", najlepszym epicznym poemacie swego czasu.

Patriotyzm B.P. nie przeszkadzał im jednak w głoszeniu szeroko pojętej tolerancji religijnej i do uznawania za autorytety ównież   obcokrajowców np. Socyn, Walenty Szmalc- współredaktor katechizmu rakowskiego.

W czasie potopu szwedzkiego część braci polskich, tak jak i część pozostałej szlachty (Radziwiłłowie), walczyła po stronie Szwedów- protestantów. W tamtych czasach opowiedzenie się po którejś ze stron konfliktu nie było tak oczywiste jak obecnie. Król Jan Kazimierz, król katolicki, przeciwko któremu zwróciła się część Braci Polskich, był również królem Szwecji i również pochodził z dynastii Wazów- tak samo jak najeźdżcy. Pomimo, ze tylko część Braci opowiedziała się po stronie Szwedów (protestantów), stało się to pretekstem do wygnania Braci z Polski.

Kiedy  w 1660 r. Sejm uchwalił wygnanie Braci z Polski stanęłi oni przed dylematem , co robić dalej. Większość z nich wolała  raczej wszystko utracić i emigrować , niż zaprzeć się swej ideologii. Po opuszczeniu kraju Bracia starali się podtrzymać polską kulturę i język, czego dowodem jest fakt,ze w Siedmiogrodzie jeszcze do 1772 r. Odprawiano nabożenstwa po polsku.

Jaki jest polski patriotyzm

Wg prof. Janusza Czapińskiego wg badań z 2007  jesteśmy najbardziej konserwatywnym społeczeństwem w Europie, co przejawia się w koncentrowanie się Polaków na życiu rodzinnym. Nie dbamy o dobro wspólne, nie mamy do siebie zaufania, nie angażujemy się w inicjatywy sąsiedzkie, lokalne, społeczne, polityczne. Jesteśmy szczęśliwi jako "jednostki w rodzinie", ale nie czujemy potrzeby zaangażowania w budowę więzi, które wychodzą poza nią.

Patriotyzm proponowany- wg prof. Środy.

Pytana o to, czy poświeciłaby życie dla Ojczyzny:

„Gotowość śmierci za ojczyznę jest w dzisiejszej Polsce przedmiotem pustych deklaracji .Jaki sens ma dzisiaj pochwała militarnego bohaterstwa i pytanie o gotowość poświęcenia życia za Ojczyznę, gdy obecnie życie można (ewentualnie) oddać nie tyle za własny kraj, co za światowy dobrobyt, interes ponadnarodowych korporacji czy - po prostu - za dostęp do ropy? Wspólnocie politycznej, potrzeba nie ducha walki, lecz zdrowego rozsądku, praworządności i elementarnej  uczciwości.

Tkwi w nas pogarda dla rzeczy małych. Do dziś  ludzie wychowani na poezji romantycznej, mimo że mogą cenić sobie niezależność finansową, nie traktują wartości związanych z pracą i działalnością gospodarczą jako cennych z egzystencjalnego czy moralnego punktu widzenia.  Doskonale wiemy, co winien Polak robić w leśnej partii, w legionach, na barykadzie, w podziemiu, ale przekaz zbiorowej pamięci milczy na temat tego jak być dobrym Polakiem na dorobku. Nawet teraz, gdy większość ceni sobie dobrobyt  cnoty  takie jak: wstrzemięźliwość, oszczędność, pracowitość, szczerość, punktualność, umiarkowanie, schludność wydają się ciągle małe i godne lekceważenia wobec bohaterstwa, indywidualizmu, honoru i poświęcenia.

Co ciekawe jednak, lekceważenie to i śmieszność zanika, gdy Polacy jadą do krajów mało bohaterskich, ale takich, które swoje bogactwo wiążą z silnym etosem klasy średniej. Jest tam znacznie mniej pomników, ale też znacznie większy dochód narodowy.”

Środa jest niechętna propagowaniu patriotyzmu wiążącego się ze śmiercią w jakiejkolwiek postaci. Za takim patriotyzmem, za jego wzniosłymi wartościami kryją się cierpienie, strach, bieda, upokorzenie. Proponuje ona , by tłumić potrzebę bohaterstwa, a zwłaszcza niszczącego ducha militaryzmu, który tak łatwo przeradza się w nacjonalizm. „Stanowczo za dużo w tym kraju hipermoralistów i politykujących narodowych sumień.”

Mówi się, że demokracja zaczyna się od „dzień dobry” mówionego sąsiadowi. Myślę, ze patriotyzm bez tego pozdrowienia też się nie obejdzie, unitariańska wiara również.



Powyższy tekst pochodzi z nieistniejącego już dziś portalu UNITARIANIE.ORG