Unitarianizm - pytania i odpowiedzi

Poniżej tłumaczenie broszury dotyczącej brytyjskich chrześcijańskich unitarian. Poza tym, że nie każdy unitarianin musi czuć się chrześcijaninem, jest to udana próba (jedna z wielu) zdefiniowania pojęcia "unitarianin".

Unitarianizm – odpowiedzi na pytania
(wydane przez The Lindsay Press, 1972, Wydawca: John Rowland, tłumaczenie: Jagoda Wajchert)

1. Kto to jest unitarianin?
Nie ma oficjalnej definicji określenia „unitarianin”. Zazwyczaj jest ono stosowane do członków kongregacji zrzeszonej w Ogólnym Zgromadzeniu Unitarian i Wolnych Kościołów Chrześcijańskich (General Assembly of Unitarian and Free Christian Churches). Unitarianie nie są związani razem żadnymi specyficznymi wierzeniami lub katechizmem, ale mają wspólne dwa poglądy:
a) poglądy dotyczące sposobu podejścia do religii: każdy stanowi swój własny autorytet w decyzjach religijnych,
b) poglądy o treści religii dogodnie określane (w każdym razie w Wielkiej Brytanii) jako liberalne chrześcijaństwo.

2. Dlaczego nazwa unitarianie?
Cechą charakterystyczną unitarianizmu jest religijna wolność w kontekście głównie chrześcijańskim. Ta cecha odróżnia unitarianizm od bardziej restrykcyjnego religijnego ruchu anty-trynitariańskiego. We wczesnej historii kościołów grupy ludzi wewnątrz bardziej ortodoksyjnych związków korzystały z wolności religijnej do kwestionowania doktryny o Świętej Trójcy i zastępowały ją wiarą w jedność Boga i człowieczeństwa Jezusa. Nazwa „unitarianie” pozostaje jako symbol i przypomnienie tej drogi rozwoju wierzeń religijnych.

3. Jak są zorganizowane kościoły unitariańskie?
Każda kongregacja jest niezależna i samorządna pod kontrolą lokalnego komitetu. Jest uprawniona do określenia swojej własnej konstytucji i nie stawia żadnych wymagań ani wobec swojego duchownego, ani wobec członków. Może wybrać i mianować swojego duchownego. Niektóre mniejsze kongregacje maja wspólnych „ministrów” i używają świeckich (laickich) nauczycieli/kaznodziei do pomocy w prowadzeniu nabożeństw. Kongregacje są zrzeszone w General Assembly of Unitarian and Free Christian Churches, demokratycznie zarządzanej organizacji z siedzibą w Londynie. General Assembly (Zgromadzenie Ogólne) służy kongregacjom radą i pomocą w wielu aspektach życia kościelnego, jednak nie narzuca swoich opinii. Poprzez Radę i Komitety General Assembly zajmuje się wszystkimi głównymi sprawami, które dotyczą ruchu jako całości.

4. Jakie są poglądy Unitarian na temat Boga?
Unitarianizm dotyczy bardziej postawy niż systemu wierzeń, więc nie może dziwić, że unitarianie posiadają szeroką gamę poglądów na temat Boga. Większość wiedziałaby, że Bóg oznacza to co jest święte, sacrum, boskie i wieczne w życiu – w przeciwieństwie do świeckiego i użytkowego. To jest rdzeń tego, co większość unitarian wyznaje pod pojęciem Boga ( w zasadzie jest to rdzeń we wszystkich religiach) i do tego unitarianie wracają, jakkolwiek różniłyby się i zmieniały ich poglądy o Bogu.

5. Jakie są poglądy unitarian na temat Jezusa?
Widzą go jako przywódcę religijnego o głębokim humanizmie. Świat miał wielu proroków i unitarianie nie chcieliby porównywać ich miedzy sobą. Niemniej jednak Jezus jest centralną postacią dla wielu unitarian, a unitarianizm nadal wpisuje się w tradycję chrześcijańską. Pojęcie Chrystusa w kościołach unitariańskich nie jest takie samo jak w innych kościołach chrześcijańskich; ale unitarianie przyznają, że ta idea uczyniła bardzo dużo dla ukształtowania kultury zachodnio-europejskiej, w której nurcie unitarianizm także się znajduje.

6. Jaki jest stosunek unitarian do Biblii?
O Biblii myśli się jako o inspirującym zbiorze historii, mitologii i doświadczenia religijnego. Podczas gdy wiele opowiedzianych w niej historii prawdopodobnie nie jest prawdziwych w sensie dosłownym, dostarczają one jednak wartościowego wglądu w naturę wartości religijnych i ludzkiego doświadczenia. Unitarianie nie wierzą, że Biblia jest święta i nieomylna. Odnajdują oni treści religijne również w innych pismach innych religii i często używają ich w swoich nabożeństwach. Niemniej jednak dla unitarian Biblia jest centralną księgą, tak jak Jezus jest centralna figurą.

7. Czy unitarianie wierzą w zbawienie?
Unitarianie wierzą, że mogą i powinni poprawiać się i prowadzić lepsze życie przez swoje własne wysiłki; również , ze mogą podążać za swoimi ideałami poprzez modlitwę i medytację.
Więcej, wierzą, że społeczeństwo samo powinno się poprawiać, że jego członkowie powinni je świadomie kształtować. Unitarianie nie akceptują ortodoksyjnej idei nadprzyrodzonego zbawienia przez działania nadprzyrodzone , akceptowaliby raczej ideę : „zbawienie przez działanie i charakter”. To ma nadal znaczenie w podkreśleniu potrzeby promowania tego co jest najbardziej wartościowe w naturze ludzkiej - możnaby powiedzieć ducha miłości (lub iskry Boga) w każdym człowieku.

8. Czy unitarianie wierzą w życie pozagrobowe (życie po życiu)?
Wśród unitarian nie ma całkowitej zgodności opinii w tej sprawie, i poglądy są różne zależnie od religijnych doświadczeń każdego. Część unitarian jest głęboko zainteresowana tym tematem i stworzyła Unitarian Society for Psychical Studies w celu rozwoju badań i wymiany doświadczeń. Większość unitarian zgodzi się, że ludzki duch przetrwa śmierć w pewnym sensie, jednak nie są zgodni co do konkretnego sposobu tego przetrwania. Jest możliwe, że zostaną odkryte dowody na istnienie „życia po życiu” i unitarianie są gotowi przyjąć je w kształtowaniu swojej indywidualnej wiary. Wszyscy unitarianie zgadzają się jednak, że niezależnie, jaka byłaby odpowiedź na to pytanie, nie powinna ona mieć wpływu na ich ziemskie życie.

9. Jaka jest postawa unitarian wobec nauki?
Unitarianie wypowiadają się za poszukiwaniem prawdy, wierzą więc, że ich postawa religijna powinna obejmować, na ile to jest możliwe, prawdę naukową. Równocześnie powiedzą, iż byłoby nieracjonalnym oczekiwanie od nauki badania boskiego porządku, jak również iż jest umyślnie ślepym odrzucanie świata duchowego, ponieważ nauka o nim milczy.

10. Czy unitarianie wierzą w modlitwę?
Wiara w modlitwę w dużej mierze zależy od wiary w Boga; tak więc mamy szerokie podejście do tego tematu. Niektórzy Unitarianie odnoszą się do modlitwy jak do rozmowy z żyjącym ojcem; inni myślą o tym jak o formie aspiracji modlących się. Inni użyją raczej słowa „medytacja” niż „modlitwa”. Prawdopodobnie większość powtórzy wypowiedź Louisy M. Alcott: „Modlitwa nie zmienia rzeczy/spraw; ale modlitwa zmienia ludzi, a ludzie zmieniają rzeczy/sprawy”.

11. Czy unitarianie uznają sakramenty?
Nie, jeśli sakramentami nazywamy magiczne działanie nadnaturalnej łaski. Jednak obrzędy chrztu, ślubu i komunii są wykonywane. Dla większości Unitarian chrzest jest obrzędem oddania się przez rodziców dla duchowego dobra swoich dzieci. Nie wierzy się, że jakaś specjalna łaska spływa na dziecko w wyniku tego obrzędu ani też, ze dzieci potrzebują jakiegoś cudownego lub nadnaturalnego wpływu dla duchowego dobrostanu. Podobnie ceremonia ślubna stanowi zwykłą wymianę przysięgi miedzy dwojgiem ludzi, którzy szczerze wzajemnie się kochają. Pogrzeby wyrażają w swym obrzędzie wdzięczność za życie zmarłej osoby.
Komunia ma miejsce w niektórych kościołach unitariańskich. Tam gdzie jest sprawowana traktuje się komunię jako środek do osiągnięcia głębszej duchowej wspólnoty w upamiętnieniu Jezusa i Jego przykładu w celu inspirowania mężczyzn i kobiet do lepszego życia.

12. Czy unitarianie są chrześcijanami?
Unitarianizm ma swój początek w chrześcijaństwie i nadal pozostaje w jego kręgu. Więcej, brytyjscy Unitarianie pozostają w głównym nurcie kultury zachodnioeuropejskiej, która w ogromnym stopniu została uformowana przez chrześcijaństwo. Tak więc myśli, postawy i poglądy większości Unitarian należą do szerokiej tradycji chrześcijańskiej. Część bardziej ortodoksyjnych chrześcijan mogłaby nie chcieć, aby unitarianie nazywali się chrześcijanami; ale to jest problem dla ortodoksyjnych chrześcijan, a nie dla unitarian.

13. Czy unitarianie poszukują nawróconych?
Każdy unitarianin uważa, ze jego poglądy są właściwe – inaczej nie wyznawałby ich. Tak więc będzie zadowolony, jeśli inni będą je podzielać. Jednak skoro utrzymuje wiarę w osobisty autorytet w sprawach religijnych, nie będzie chciał zmuszać innych do zmiany, ani nawet mówić im, że się mylą. Stąd żaden unitarianin nie będzie nawracał innych, jednak będzie chętnie tłumaczyć i omawiać swoje poglądy.

14. Czy unitarianie angażują się w misje zagraniczne?
Nie- w ogólnie przyjętym znaczeniu tego określenia. Nie jest częścią unitariańskiej tradycji dążenie do zmiany poglądów osób wyznających inne religie. Okazjonalnie unitarianie praktykowali duszpasterstwo zagranicą, ale było to w celach edukacyjnych, kulturalnych lub społecznych jak np. Kharang Rural Centre prowadzone przez Rev. Margaret Barr w Khasi Hills w Assam i zapoczątkowane na prośbę ludu Khasi, ponieważ ich wierzenia doprowadziły ich do unitarianizmu.
Przez wiele lat Unitarianie dążyli do rozwoju dobrych stosunków miedzy różnymi religiami przez wspieranie organizacji jak Światowy Kongres Religii (World Congress of Faith) i uczestniczenie we wspólnych nabożeństwach wielu religii (All-Faiths services). Unitarianie uważają, że między religiami powinien panować dialog oparty na wzajemnym szacunku, ponieważ żadna religia nie może twierdzić, że posiadła całą prawdę. Jest wiele punktów, co do których różne religie się zgadzają i unitarian raduje ich odnajdywanie.

15. Czy istnieje duszpasterstwo unitariańskie?
Unitarianie uznają za ważne aby mieć w swoim gronie mężczyzn i kobiety szczególnie wykształconych, którzy mogą poświęcić swój czas pracując z kongregacją i dawać duchową i intelektualną inspirację innym unitarianom, jak również wykonywać pracę duszpasterską, jak jest to przyjęte w innych kościołach. Duchowni unitariańscy zdobywają wykształcenie w Manchester College, Oxford lub Unitarian College, Manchester przed zatwierdzeniem ich przez General Assembly (Zgromadzenie Ogólne). Wiele osób z laikatu również uczestniczy w prowadzeniu nabożeństw i ten udział jest dobrze widziany i znaczący w tym, że podkreśla fakt, iż duchowni unitariańscy nie są klerem oddzielonym od reszty wiernych, a raczej grupą mężczyzn i kobiet wybranych do prowadzenia swoich kongregacji w sprawach religijnych.

16. Jak można znaleźć kościoły unitariańskie? (UK)
Przez skierowanie zapytania do Unitarian Information, Essex Hall, Essex Street, London, WC2R3HY, które wydaje rocznik i książkę adresową kongregacji.

17. Czy wszyscy Unitarianie spotykają się w kościołach?
Spotkania odbywają się w różnych budynkach – czasami nazywanych kościołami, kaplicami lub domami spotkań. Czasami nazywają się unitariańskie a czasami Wolnych Chrześcijan.
Istnieją także grupy nazywane fellowships (grupy członkowskie), które spotykają się w domach lub wynajętych pomieszczeniach. Najczęściej są one tworzone przez osoby świeckie w poszukiwaniu nowych dróg religijnego zaangażowania. Jak każda kongregacja unitariańska, a także każda taka grupa może dowolnie wybrać sposób prowadzenia nabożeństw.

18. Czy niezrzeszeni unitarianie mogą liczyć na wsparcie?
National Unitarian Fellowship umożliwia członkostwo dla tych osób, które sympatyzują z liberalnymi poglądami religijnymi wyrażanymi przez unitarian, ale z różnych powodów nie chcą lub nie mogą należeć do któregoś kościoła unitariańskiego. Należąc do tego stowarzyszenia maja możliwość poznać bliżej unitarianizm w grupach korespondencyjnych, przez miesięczne publikacje, lekturę książek. Członkowie organizacji unitariańskich lub innych religii mogą dołączyć do National Unitarian Fellowship; istnieje również grupa „juniorska” dla niezrzeszonych dzieci.

19. Jakie angielskie czasopisma wyrażają poglądy unitariańskie?
a) The Inquierer (dwutygodnik)
b) The Unitarian (miesięcznik)
c) „Faith and Freedom” („Wiara i Wolność” wydawany 3 razy w roku)

*****

Uzupełnienie:

Co jest symbolem unitarianizmu?
Współcześnie unitarianie jako symbolu, loga używają kielicha z płomieniem wydobywającym się z jego środka otoczonego dwoma obręczami. Wiele osób nie wie co to za symbol i skąd pochodzi.
Unitarianie nie używają, jakiejś „świętej” nienaruszalnej symboliki, jednak w celu identyfikacji ruchu, jego rozpoznawalności, spora część kongregacji na świecie używa symbolu kielicha, znicza. Nie jest tak jednak wszędzie i unitarianie Węgierscy i Siedmiogrodzcy czy np. Czescy mają swoje lokalne godła. Również przedwojenni i powojenni unitarianie w Polsce używali innego godła.
Czytaj więcej>>

Gdzie w Polsce działają zorganizowane grupy unitariańskie?
Towarzystwo Unitariańskie im. Braci Polskich zaprasza na otwarte spotkania KLUBU UNITARIAN, które obywają się w siedzibie Oddziału Warszawskiego Polskiego Związku Esperantystów w Warszawie, ul. Andersa 37 lok 59A (domofon 159)
Więcej o UU>>